Джозеф Алмазан, DNSc, MPM, MAN, RN*
Назарбаев Университеті, Медицина мектебінің ассистент профессоры
Joseph.almazan@nu.edu.kz
*Корреспонденция авторы
Кіріспе
Сапалық зерттеулердегі қатаңдықты қамтамасыз ету зерттеу нәтижелерінің сенімді және нақты болуы үшін маңызды, сонда оны басқа зерттеулерде қайталауға болады (Джонсон, Адкинс және Шовин, 2020). Сапалық зерттеулердің қатаңдығына көшпес бұрын, алдымен қатаңдық деген не екенін анықтап алайық. Паттон (1999) бойынша қатаңдық егжей-тегжейлі және жүйелі түрде жүргізілетін зерттеудің ерік-жігерін қамтамасыз ететін зерттеу сапасын білдіреді. Қатаңдық сапалық зерттеуде деректерді жинау мен деректерді талдаудың субъективті сипатына байланысты маңызды. Бұл зерттеушілерден қатысушылардың тәжірибесі мен перспективасын талдауда аса мұқият болуды талап етеді (Томас және Магилви, 2011). Ол сандық зерттеулердегі негізділік пен сенімділікке ұқсас. Бұл блогта біз сапалық зерттеулерде қатаңдықты қалай орнатуға болатынын көрсетуге тырысамыз.
Сапалық зерттеулерде қатаңдыққа жетудің төрт жолы
Линкольн мен Губа (1985) негізінде сапалық зерттеу мақалаларындағы зерттеу нәтижелерінің қатаңдығын бағалаудың төрт жолы бар:
(а) Ақиқат-құндылық (сенімділік). Бұл зерттелетін құбылыстың нақты және өкілі болып табылатын зерттеу нәтижелерінің көлемін білдіреді. Бұл нәтижелердің сенімді болуын қамтамасыз ету үшін қажет. Сапалық зерттеулерде ақиқат құндылығын (сенімділік) анықтау өте маңызды, себебі ол зерттеу нәтижесінің негізділігі мен сенімділігіне ықпал етеді.
(b) Қолдану мүмкіндігі (тасымалдау). Бұл зерттеу нәтижелерін жалпылауға немесе басқа популяцияларға беруге болатын дәрежеге қатысты. Бұл зерттеу контекстінің және қатысушылардың тәжірибесінің бай және егжей-тегжейлі сипаттамасы арқылы анықталады.
(c) Жүйелілік (тәуелділік). Бұл сәйкес келетін және уақыт өте келе және әртүрлі зерттеушілер арасында қайталануы мүмкін зерттеу нәтижелерінің көлемін білдіреді. Сапалық зерттеу нәтижелерінің сенімді және нақты болуын қамтамасыз ету үшін жүйелілікті немесе сенімділікті орнату өте маңызды.
(d) Бейтараптық (растау). Бұл зерттеу нәтижелерінің нақты деректерге негізделгенін және зерттеушінің субъективті көзқарастары әсер етпейтінін және бейтараптығын білдіреді. Сапалық зерттеушілер өздерінің зерттеу нәтижелері қатысушылардың тәжірибесін дәл көрсететініне көз жеткізу үшін бейтараптықты немесе растауды сақтауы керек.
Сонымен қатар, біраз уақыттан кейін зерттеу әдістерінің нәтижелерінің дәйектілігін анықтау және зерттелетін популяцияның дәл репрезентативтілігін қамтамасыз ету үшін растылық өте маңызды. Сапалы зерттеудің растылығын қамтамасыз ету үшін, (Johnson et al.,2019) сәйкес, зерттеуші жасай алатын кейбір қадамдар:
1-қадам: Зерттеу тақырыбын анықтау: Зерттеу тақырыбы мен сұрақтарының анықтамасы зерттеу процесін бағыттау үшін анық және айқын тұжырымдалуы керек. Бұл деректерді жинау, нәтижелерді талдау және интерпретациялау сияқты әдістердің сіздің зерттеу сұрағыңызға сәйкестігін қамтамасыз етеді.
2-қадам: Сапалы зерттеу дизайны: адамның тәжірибесін, мінез-құлқын, көзқарасын және әлеуметтік құбылыстарын зерттеу және түсіну үшін ең жақсы және сәйкес зерттеу әдістерін қосу (феноменология, негізделген теория, этнография, кейсті зерттеу және сипаттамалық сапалық зерттеу).
3-қадам: Деректерді талдау: Зерттеуші қанықпағанша қайталанатын кодтау, санаттау, интерпретациялау және тексеру циклдарын қамтитын деректерді талдаудың жүйелі тәсілін қолдану.
4-қадам: Негізделген қорытындыларды қалыптастыру: Кез келген жасалған интерпретациялардың негізделгенін және жиналған дәлелдермен расталуын кепілдеу үшін қорытындылар триангуляция негізінде жасалуы керек: рефлексивтілік, зерттеу мүшелерінің келісушілігі мен дәйектілігін тексеру.
5-қадам: Зерттеу нәтижелеріне есеп беру: Зерттеу нәтижелерін сапалы ұсынудың кілті – зерттеу жұмысының оқырманына нәтижелерді жеткізу кезінде олардың анықтығы, толықтығы және дәлдігі.
Сапалы зерттеулер туралы есеп беру кезінде сапалы зерттеулер есептілігінің дәлдігі мен ашықтығын арттыру үшін the Equator Network әзірлеген кешенді нұсқаулар жиынтығы болып табылатын Сапалы зерттеулер туралы есептерді ұсынудың жиынтық критерийлерін (COREQ) ұстанған жөн (EQUATOR, 2023). Бұл, сонымен қатар, авторларға сапалы зерттеулерге енгізілуі керек ақпараттық бөлімдер мен мазмұнды жазуға көмектеседі және бағыттайды. Сапалы зерттеулер бойынша осы нұсқаулықты the Equator Network сайтынан табуға болады: https://www.equator-network.org/.
Қорытынды
Қорынтындылай келе, сапалық зерттеулерде қатаңдыққа қол жеткізу үшін зерттеуді жобалау кезеңінен, деректерді жинау, талдау және қорытындыларды интерпретациялаудан бастап мұқият, егжей-тегжейлі және жүйелі көзқарас қажет болды. Жоғарыда аталған әдістерді қолдана отырып, зерттеушілер өздерінің сапалық зерттеулерінің әдіснамалық тұрғыдан негізделгеніне және нәтижелерінің сенімді және нақты болуына кепілдік бере алады.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Джонсон, Дж.Л., Адкинс, Д. және Шовин, С. (2020). Сапалық зерттеулердегі қатаңдық сапа көрсеткіштеріне шолу. American Journal of Pharmaceutical Education, 84(1), 138–146. https://doi.org/10.5688/ajpe7120
Томас, Э. және Магилви, Дж.К. (2011). Сапалық қатаңдық немесе сапалық зерттеудегі зерттеудің жарамдылығы. Педиатриялық мейірбике ісі бойынша мамандарға арналған журнал, 16(2), 151–155.
https://doi.org/10.1111/j.1744-155.2011.00283.x
Patton MQ. Сапалық зерттеудің сапасы мен сенімділігін арттыру. Health Service Res. 1999; 34(5 Pt 2):1189-1208.