Thóra B. Hafsteinsdóttir RN PhD Утрехт университетінің медициналық орталығы
Әсел Қасенова Қазақ, магистр, Ұлттық Медициналық Университетінде С.Ж. Асфендияров атындағы
Мейірбике ісі маңызды медициналық мамандықтардың бірі болып табылады. 2019-2020 жылдары бүкіл әлем бойынша медициналық жұмыс күшінде 27,9 миллион медбике болды, бұл барлық денсаулық сақтау қызметкерлерінің 50% құрайды (ДДҰ 2022, Sustain & Keep, 2022). Бұл ұлттық денсаулық сақтау жүйелері мейірбике ісі бойынша білім беру, оның ішінде бакалавриат, магистратура және докторантура және мейірбике ісі ғылымының жоғары стандарттарға сай болуын қамтамасыз етуі керек дегенді білдіреді. Жақсы жаңалық – бүкіл әлемде мейірбике ісі бойынша докторлық бағдарламалардың саны артып келеді (Молзан және Кларк, 2015). 2017 жылы 34 елде 370 докторлық медбикелік бағдарлама ұсынылды (Mcllfatrick, 2017). Дегенмен, мейірбике ісі бойынша докторантураның санын көбейту жеткіліксіз. Докторант медбикелерінің (мысалы, PhD докторанттары) ғылыми дайындығын жақсарту үшін докторлық білім берудің жоғары сапасын/стандарттарын қамтамасыз ету өте маңызды, сонымен бірге сапаны үздіксіз бақылайды (Comiskey et al., 2015). Еуропалық PhD білім беру сапасы, авторлардың пікірінше, университет басшылығын, қызметкерлерді/оқытушылар құрамын (оқытушылар құрамын) және студенттерді есеп беру және үздіксіз жетілдіру сияқты аспектілерге назар аударуға тартатын университеттерде сапа мәдениетін құру арқылы жақсарды (Byrne et ал., 2013). Еуропалық университеттер қауымдастығы көптеген институттардағы PhD бағдарламалары ішкі жүйе (88%) немесе сыртқы агенттік (61%) арқылы бағаланатынын хабарлады (Хасгалл және т.б., 2019). Осылайша, магистратура мен PhD деңгейінде «Мейірбике ісі» бойынша білім беру бағдарламаларын әзірлеу ғана емес, сонымен қатар қолданыстағы бағдарламалардың сапасын үздіксіз бағалауды қамтамасыз ету маңызды (Breslin et al., 2015; Smeltzer et al., 2015). Бұл мейірбике мамандығын дамыту үшін маңызды императивтер.
Мейірбике ісі мамандығы бойынша магистратура және PhD докторантура бағдарламаларының сапасын арттыруға байланысты факторлардың қатарында қолайлы академиялық оқу ортасы бар. Мұнда студенттерге оңтайлы бағыт-бағдар беріп, қолдау көрсететін және өз білім саласында немесе оқу саласында белсенді ғалымдар мен көшбасшы болып табылатын мұғалімдердің біліктілігі, сондай-ақ ресурстардың (соның ішінде қаржы, әдебиет, компьютер, интернет және т.б.) болуы. ) үлкен маңызға ие) (Эванс және Стивенсон, 2011; Минник және басқалар, 2010; Минник және басқалар, 2017; Наболси және т.б., 2014; Волкерт және басқалар, 2018). Сонымен қатар, жоғары оқу орнынан кейінгі мейірбике ісі бойынша білім беру бағдарламаларында мейірбике ісі жөніндегі ғалымдардың келесі буынын дайындау үшін жоғары сапалы тәлімгерлік қамтамасыз ете алатын PhD медбикелік оқытушылар болуы керек (Smeltzer et al., 2015). Студенттерге тәлімгерлік ұсынатын профессорлық-оқытушылар құрамы студенттердің академиялық мансапқа ұмтылу шешіміне айтарлықтай әсер етеді (Fang және т.б., 2016). Басқа зерттеулер де білім беру бағдарламасы, академиялық персонал және академиялық орта PhD түлектерінің сапасына әсер ететін негізгі факторлар екенін көрсетті (Kapucu және Bulut, 2019). Осылайша, магистратура және PhD мейірбикелік бағдарламаларын үздіксіз бағалау және бақылау олардың ұзақ мерзімді табыстарын қолдау үшін өте маңызды (Nabolsi et al., 2014; Kapucu and Bulut, 2019). Acceled WP2.4. Қазақстанның медициналық университеттерінде мейірбикелердің магистратура мен докторантурада білімін жетілдіру бойынша әртүрлі элементтермен жұмыс жасауда.
Бірінші шеберлік сыныбында мейірбике ісі кафедраларын басқару, мейірбике ісі саласындағы докторлық мейірбике ісін оқыту, сондай-ақ мейірбике ісі саласындағы магистрлік және докторлық диссертацияларды бағалаудың тәртібі мен критерийлері саласындағы озық халықаралық тәжірибені бағалау бойынша іс-шаралар өткізілді. Қазақстанның медициналық университеттерінде. Серіктестермен бірлесіп Қазақстандағы мейірбике ісі мамандығы бойынша магистратура мен докторантурада білім берудің бастапқы жағдайын анықтау, сондай-ақ қазақстандық және еуропалық серіктестердің озық тәжірибесін анықтау және талдау мақсатында сауалнама жүргізілді. Әртүрлі озық тәжірибелер ұсынылып, барлық серіктес университеттермен талқыланды. Жұмыс топтарындағы қорытындылар мен талқылаулар негізінде 22 ұсыным жобасы әзірленді, талқыланды және одан әрі пысықталды, нәтижесінде 12 ұсыным келесі үш мазмұндық бағытқа бөлінді:
A. Басқару құрылымы, қаржы және персонал. Бес ұсыным бакалавриат, магистратура және докторантурада білім беру бағдарламалары бар тәуелсіз мектептерді/мейірбике ісі факультеттерін құрудың маңыздылығын көрсетеді, оның ішінде жеке бюджеті мен штаты; бұдан басқа, PhD дәрежесі декандар мен мейірбике ісі мектептері/кафедралары басшылары үшін ең төменгі біліктілік, сондай-ақ мейірбике ісі мамандығына гранттардың ұлғаюы болуы керек.
B. Магистрлік және PhD диссертацияларды бағалаудың рәсімдері/критерилері: төрт ұсыным Магистрлік және PhD диссертацияларды бағалау процедуралары мен бағалауды жетілдіру қажеттілігін көрсетеді; мейірбике ісі бойынша ғылыми кеңестер құру және PhD диссертацияларды бағалауға халықаралық сарапшыларды тарту.
C. Бакалавриат пен докторантура саласындағы ұлттық және халықаралық ынтымақтастық: үш ұсыныс мейірбике ісі саласындағы профессорлар/оқытушылар арасында ұлттық желі құрудың және PhD докторантураның бірлескен докторлық бағдарламасының маңыздылығын атап көрсетеді; ұлттық/халықаралық бауырлас ұйымдарды тарту/қолдау арқылы зерттеу және білім беру саласындағы халықаралық ынтымақтастық.
Екінші шеберлік сыныбы оқытушылардың, магистрлердің және PhD докторанттарының қатысуымен мейірбике ісі мамандығы бойынша Магистрлік және PhD диссертацияларды бағалау критерийлерін әзірлеуге арналды. Дайындық ретінде Магистрлік және PhD диссертацияларды жазу талаптары зерделенді; әдебиеттерге шолу жасалып, үздік халықаралық тәжірибелер ұсынылып, талқыланды. Әдебиет деректеріне сүйене отырып, бағалау критерийлерін әзірлеу әдісі белгіленді (Деннисон және т.б., 2014, Гамел және т.б., 2018) және әдебиеттер ұсынғандай, аналитикалық айдар формасы таңдалды (Редди, 2010, Стивенс, 2013, Ван ден Берг, 2014). Магистрлер мен PhD докторлары үшін зерттеу нәтижелерін жүргізу және ұсыну дағдылары мен құзыреттерін қоса алғанда, мінез-құлық үлгілерінің мазмұнды сипаттамасы әдебиет деректеріне және зерттеу сапасын бағалаудың халықаралық озық тәжірибесіне негізделген. Халықаралық магистрлік және PhD диссертацияларының мазмұндық бағыттары ғылыми мақалалардың мазмұндық бағыттарына сәйкес келетіндіктен, ғылыми жарияланымдар үшін белгілі IMRaD құрылымын (кіріспе, әдістер, нәтижелер және талқылау) ұстану туралы шешім қабылданды (Соллачи, 2004, Бертин , 2014). Алайда магистрлік және PhD диссертацияларды жазуға қойылатын қазіргі талаптардың мазмұны халықаралық талаптардың мазмұнынан біршама өзгеше және IMRaD құрылымына сәйкес келмейтіндіктен, бағалау критерийлерінің қысқа мерзімді нұсқаларын әзірлеу туралы шешім қабылданды. Бүгінгі таңда Қазақстандағы Магистрлік және докторлық диссертацияларға сәйкес келетін магистрлік және PhD диссертациялар үшін. Сонымен қатар, халықаралық Магистрлік және докторлық диссертациялардың мазмұндық бағыттарына сәйкес келетін магистрлік және PhD диссертацияларды ұзақ мерзімді бағалау критерийлері әзірленді. Магистрлік және докторлық диссертацияларды қысқа мерзімді бағалаудың екі критерийін де жобаның соңында бірден пайдалануға болады. Ұзақ мерзімді бағалау критерийлері магистрлік және докторлық диссертациялар мазмұнының әртүрлі салаларында студенттердің біліміне өзгерістер енгізуді талап етеді, бұл ғылыми жұмыстарға арналған халықаралық IMRaD құрылымына сәйкес болуы керек (Sollaci, 2004, Bertin, 2014). Қазіргі уақытта магистрлік және PhD диссертацияларды бағалау процедуралары бойынша оқу құралын жасау бойынша одан әрі жұмыстар жүргізілуде. Бұған ғылыми комитеттер мүшелерінің біліктілігін арттыру және олардың магистрлік және PhD диссертацияларды бағалаудағы рөлі бойынша үшінші шеберлік сыныбына дайындық жұмыстары да кіреді. Осылайша, біз Қазақстанның жоғары оқу орындарында мейірбике ісі мамандығы бойынша магистрлік және PhD диссертацияларды бағалау үшін сапаны қамтамасыз етудің кешенді жүйесіне алдыңғы шеберлік сабақтарының нәтижелерін біріктіреміз.
Дегенмен, бұл жұмыс аспирантура мен докторантурада мейірбикелік білім беру саласында оқытушылар мен студенттерге қолдау көрсетудің шектеулі аспектілерімен ғана айналысады. Әртүрлі салаларда көбірек жұмыс қажет, соның ішінде студенттер үшін қолайлы академиялық оқу ортасын құру, мұғалімдерге студенттерге оңтайлы бақылау мен тәлімгерлік беруді қамтамасыз ету және мұғалімдер мен студенттердің медбике ғалымдары, практиктер мен көшбасшылар және денсаулық сақтау саласы ретінде дамуы үшін оңтайлы ресурстарды қамтамасыз ету.
Қолданылған әдебиет:
1)State of the world’s nursing 2020: investing in education, jobs and leadership. Geneva: World Health Organization; 2020. file:///H:/Downloads/9789240003279-eng%20(2).pdf
2)Buchan J. Catton H, Shaffer F. Sustain and Retain in 2022. The global nursing workforce and the covid 19 pandemic.
3)Molzahn, A.E., Clark, A.M., 2015. Quality matters: metrics and benchmarking of academic nursing organizations. Nurse Educ. Today 35 (1), 9–11.
4) Mcllfatrick, S., 2017. International network of doctoral education in nursing: advancing quality doctoral nursing education globally.
5)Comiskey, C.M., Matthews, A., Williamson, C., Bruce, J., Mulaudzi, M., Klopper, H., 2015. Scaling up nurse education: an evaluation of a national PhD capacity development programme in South Africa, in the context of the global shortage of nursing graduates. Nurse Educ. Today 36 (5), 647–652.
6)Byrne, J., Jørgensen, T., Loukkola, T., 2013. Quality Assurance in Doctoral Education. Results of the ARDE Project. European University Association, Brussels, Belgium.
7)Hasgall, A., Saenen, B., Borrell-Damian, L., 2019. Doctoral Education in Europe Today: Approaches and Institutional Structures. European University Association, Geneva, Switzerland.
8)Breslin, E., Sebastian, J., Trautman, D., Rosseter, R., 2015. Sustaining excellence and relevance in PhD nursing education. Nurs. Outlook 63 (4), 428–431
9)Smeltzer, S.C., Sharts-Hopko, N.C., Cantrell, M.A., Heverly, M.A., Nthenge, S., Jenkinson, A., 2015. A profile of U.S. nursing faculty in research- and practice-focused doctoral education. J. Nurs. Scholarsh. 47 (2), 178–185
10) Evans, C., Stevenson, K., 2011. The experience of international nursing students studying for a PhD in the U.K: a qualitative study. BMC Nursing 13 (10), 11. https://doi.org/10.1186/1472-6955-10-11.
11)Minnick, A.F., Norman, L.D., Donaghey, B., Fisher, L.W., McKirgan, I.M., 2010. Defining and describing capacity issues in US doctoral nursing research programs. Nurs. Outlook 58 (1), 36–43.
12) Minnick, A.F., Norman, L.D., Donaghey, B., 2017. Junior research track faculty in U.S. schools of nursing: resources and expectations. Nurs. Outlook 65 (1), 18–26.
13) Nabolsi, M.M., Abu-Moghli, F.A., Khalaf, I.A., 2014. Evaluating a new doctoral nursing program: a Jordanian case study. Procedia Social and Behavioral Sciences 141, 210–220.
14)Volkert, D., Candela, L., Bernacki, M. (2018). Student motivation, stressors, and intent to leave nursing doctoral study: A national study using path analysis. Nurse Education Today, 61, 210-215. doi: 10.1016/j.nedt.2017.11.033. 15) Fang, D., Bednash, G.D., Arietti, R., 2016. Identifying barriers and facilitators to nurse faculty careers for PhD nursing students. J. Prof. Nurs. 32 (3), 193–201.
16) Kapucu, S., Bulut, H., 2019. Turkish public university students’ views on the quality of PhD education in nursing. Journal of Higher Education (Turkey) 9 (1), 84–90. 17) Dennison RD, Rosselli J, Dempsey A. Evaluation Beyond Exams in Nursing Education: Designing Assignments and Evaluating with Rubrics. New York: Springer Publishing Company; 2014. 18) Gamel C, de Haan W, Gratama-van Andel S, Hafsteinsdóttir TB. Development and testing of an analytic Rubric for a Master’s course Systematic Review of the Literature: a cross sectional study. Education for Health 2018 May-Aug;31(2):72-79. doi: 10.4103/efh.EfH_336_17.
19) Sollaci, L.B., Pereira, M.G.: The Introduction, Methods, Results, and Discussion (IMRAD) Structure: a Fifty-year Survey. Journal of the Medical Library Association 92(3), 364 (2004) 20) Bertin, M., Atanassova, I., Lariviere, V., Gingras, Y.: The Distribution of Refer-ences in Scientific Papers: an Analysis of the IMRaD Structure. In: Proceeding of14th International Society of Scientometrics and Informetrics Conference. Inter-national Society for Informetrics and Scientometrics, Vienna, Austria (15th-19 july 2013).