Тора Хафстейнсдоттир, RN, PhD, Мейіргер ісі бөлімінің аға ғылыми қызметкері, Утрехт университетінің медициналық орталығы, Нидерланды, t.hafsteinsdottir@umcutrecht.nl
Қоғамның Денсаулық сақтау саласындағы болашақ қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін үкіметтер мен директивалық органдар академиялық білім мен мейіргер мансабын дамытуға қолдау көрсетуі керек. Мейіргерлер – бұл мейіргер ісін дамыту, медициналық көмектің сапасын жақсарту, денсаулық сақтау саясатын қалыптастыру және халықтың денсаулығын жақсарту үшін жаңа білім беретін ғалымдар [1].
Осы мақсатқа жету үшін мейіргерлік білімнің барлық деңгейлеріне арналған оқу бағдарламалары студенттерді клиникалық практикада, білім беруде және зерттеулерде олардың рөліне дайындау үшін тиісті курстық жұмыстар мен тәлімгерлікті қамтуы керек [2].
Денсаулық сақтау қоғамның дамып келе жатқан ғылыми білімі мен қажеттіліктеріне бейімделуі керек. Мейіргер ісі денсаулық сақтау орталығында; Мейіргер ісі саласындағы зерттеулер мен білім мейіргер ісінің негізі болып табылады. Зерттеулер негізінде мейіргерлік білім беруді жүзеге асыру және мейіргерлік зерттеулер жүргізу үшін жоғары білікті мейіргерлер қажет.
Мейіргерлік білім дәлелдерге негізделген педагогикалық практиканы ([EBTP] дәлелді деректерге негізделген оқыту практикасы) және клиникалық дәлелдерге негізделген практиканы (EBP) қамтиды. Демек, мейіргерлік тәрбиешілер педагогикалық практикада, сондай-ақ олар оқытатын клиникалық практика саласында білім мен дағдыларға ие болуы керек [3]. Халықаралық деңгейде магистратура және докторантура бағдарламаларын жүргізетін академиялық қызметкерлер үшін философия докторы дәрежесі негізгі талап етілетін критерий болып табылады [4]. Философия докторы дәрежесі бар мейіргерлер үшін құзыреттіліктер анықталды – докторантура немесе постдокторлық кезең кезінде мейіргерлер дағдыларға ие болуы керек және мыналарды басқара алады: (1) зерттеу саласы; (2) зерттеу дағдылары; (3) зерттеу этикасы; (4) танымдық құзыреттілік; (5) Өзін-өзі басқару; (6) зерттеу байланысы; (7) топтық жұмыс; (8) командалық көшбасшылық; (9) ресурстар; (10) мансап; (11) педагогика; (12) имплементация; (13) болашақты көру; (13) 14) техникалық құзыреттілік; және (15) мәдениетаралық құзыреттілік [5]. Клиникалық мейіргер практикасында докторлық дәрежесі бар мейіргерлер пациенттерге жоғары сапалы және қауіпсіз күтім жасау үшін клиникалық мейіргерлерді оқыту мен тәлімгерлікте шешуші рөл атқарады. Зерттеулер докторлық дәрежесі бар мейіргерлердің келесі артықшылықтарын көрсетті:
* дәлелдерге негізделген зерттеулер мен практиканың мамандары;
* халықтың түрлі топтары үшін инновациялық медициналық қызметтерді әзірлеу және ілгерілету;
* пациенттерге жоғары сапалы және қауіпсіз күтімді қамтамасыз ету үшін жоғары сапалы инновациялық білімді қалыптастыру үшін тәртіптік және пәнаралық желілерді құру;
* дәлелді деректерге негізделген білімді клиникалық практикаға, білім беруге және еңбек жағдайларын жақсартуға әкелуі мүмкін саясатты әзірлеуге енгізу;
* клиникалық тәжірибеде, зерттеулерде және білім беруде жоғары білімді мейіргерлерді оқыту және тәлім беру [6-10].
Осылайша, PhD дәрежесін алған мейіргерлер Денсаулық сақтау жүйесін пациенттердің, отбасылардың және қауымдастықтардың мүддесі үшін өзгерте алатын Мейіргер ісі мен мейіргер ісінің болашақ көшбасшылары болады.
Осыны негізге ала отырып, 2.4 жұмыс пакетінің мақсаты магистратура мен докторантурадағы білім беруді басқарудағы және еуропалық озық практикаға сәйкес мейіргер ісі саласындағы дипломнан кейінгі білім беру сапасын қамтамасыз етудегі құрылымдық және институционалдық өзгерістерге бастамашылық жасау болып табылады. Қазіргі уақытта біз 2-мастер-класс ұйымдастырамыз, оның мақсаты: магистрлік және докторлық диссертацияларды бағалау үшін басшылық қағидаттары мен бағалау критерийлерін әзірлеу. Бұл серіктестермен тығыз ынтымақтастықта және денсаулық сақтау министрлігінің, Білім және ғылым министрлігінің, Жоғары білім мен денсаулық сақтаудағы Еуразиялық аккредиттеу және сапаны қамтамасыз ету орталығының, медициналық орталықтар мен ауруханалардың қатысуымен және қолдауымен жасалады. Бұл медбикелердің білімін жақсартады және, сайып келгенде, Қазақстандағы пациенттердің отбасылары мен қауымдастықтарына медициналық қызмет көрсетуді жақсартады.
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
1) AACN, 2020 American Association of Colleges of Nursing: The voice of Academic Nursing. Fact Sheet 2020. https://www.aacnnursing.org/News-Information/Fact-Sheets
2) Smaldone A, Larson EL. What PhD competencies should guide the preparation of nurse scientists?
Journal of Professional Nursing. Volume 37, Issue 1, January–February 2021, Pages 201-203.
3)Booth TL, Emerson CJ, Hackney CJ Souter S. Preparation of academic nurse educators Nurse Education in Practice 19 (2016) 54e57
4) Leino-Kilpi H. Stolt M. 2019 State of Nursing Science in Finland In: Hafsteinsdóttir et al. 2019 Leadership in Nursing: Experiences from the Nordic Countries. 2019 Springer (6) (Numminen et al. 2019)
(5) Numminen O, Virtanen H, Hafsteinsdóttir T, Leino-Kilpi H; Nurse Lead Consortium. Postdoctoral nursing researcher career: A scoping review of required competences. Nursing Open. 2019 24;7(1):7-29. doi: 10.1002/nop2.367.
6) Cheraghi, M. et al. (2014). Clinical nurses’ perceptions and expectations of the role of doctorally-prepared nurses: A qualitative study in Iran. Nurse Education in Practice, 14(1), 18–23.
7) Cashion, A. K., et al. (2019). The Value and Importance of PhD Nurse Scientists. Journal of Nursing Scholarship. 51(6): 611-613.
8) The Future of Nursing 2020-2030: Charting a Path to Achieve Health Equity 2021 A Consensus Study from the National Academy of Medicine https://nam.edu/publications/the-future-of-nursing-2020-2030/
9)Berthelsen, C. B., et al. (2018). Caught between a rock and a hard place: An intrinsic single case study of nurse researchers’ experiences of the presence of a nursing research culture in clinical practice. Journal of Clinical Nursing, (1), 1–9.
10)van Oostveen, C. J., et al. (2017). Combining clinical practice and academic work in nursing: a qualitative study. Journal of Clinical Nursing, 26(23), 4973–4984.