Joseph U. Almazan, Назарбаев Университетінің Медицина мектебі, медицина кафедрасының доценті, Қазақстан
Paolo Colet, Назарбаев Университетінің Медицина мектебі, медицина кафедрасының доценті, Қазақстан
Nancy Stitt, Назарбаев Университетінің Медицина мектебі, медицина департаментінің мейіргер ісі жөніндегі бағдарламасының директоры, Қазақстан
Jurgita Gulbiniene, Литва медицина ғылымдары университеті, Мейіргер ісі факультетінің оқытушысы, Литва
Анаргуль Кунтуганова, Назарбаев Университетінің Медицина мектебі, медицина кафедрасының оқытушы, Қазақстан
Алма Сыздыкова, Университеттік медициналық орталық корпоративтік Қорының ғылым және білім беру департаментінің директоры, Қазақстан
Aurelija Blaževičienė, Литва медицина ғылымдар университетінің профессоры, Мейіргер ісі факультеті, Литва
Байланыс үшін:
Joseph U. Almazan, Назарбаев Университетінің Медицина мектебі, медицина кафедрасының доценті, , Керей және Жәнібек Хандар көш., 5/1, Нур-Султан, Қазақстан, 010000; Телефон: +7 776 827 40 36, joseph.almazan@nu.edu.kz
Қол жетімді онлайн-әдебиеттердің арқасында академиялық Мейіргер ісі және клиникалық мекемелерде зерттеу жазу әлдеқайда жеңіл болды (Charles Sturt University-Library Guides, 2021). Компьютер немесе смартфон және интернет байланысы арқылы мейіргерлер Бүкіләлемдік ғаламтордағы көптеген ғылыми мақалаларға оңай қол жеткізе алады. Алайда, Интернеттің бай және кең ауқымының арқасында адам ескірген, сенімсіз, жалған немесе біржақты болуы мүмкін көптеген ақпаратты таба алады.
Қате ақпараттың тұзағына түспеу үшін мейіргерлер әртүрлі сенімді дерек қордарды білуі керек. Осылайша, бірнеше маңызды сұрақтарға назар аудару керек және тек сенімді ақпаратты алуға, талдауға және пайдалануға кепілдік беру үшін оларға жауап беру керек. Ғылыми мақалаларды қайдан іздеу керек? Біз шынайы фактілерге негізделген және жаңартылған ақпаратты қайдан іздейміз? Журнал мақаласын қайдан табуға болады, барлық жазбалар қай жерде ашық қол жетімді және толық мәтін қоса беріледі ? Бұл сұрақтарға жауаптарды Интернеттегі электрондық мәліметтер базасы деп аталатын академиялық зерттеулердің онлайн дерекқорынан сенімді ақпараттық веб-сайттан табуға болады (Charles Sturt University-Library Guides, 2021). Веб-сайттан, өмірбаяндардан, электронды кітаптардан кең ауқымды ақпаратқа тез және ыңғайлы қол жеткізуді қамтамасыз ететін ақпараттық жазбалардың ұйымдастырылған жиынтығынан электрондық онлайн деректер базасы тұрады. (St. Luke’s School Library, 2021). Сондай-ақ, рецензияланған журналдардан мамандар, зерттеушілер, ғалымдар және олардың мамандану саласындағы сарапшылар жазған мақалалар бар. Сондай-ақ, рецензияланған журналдар кәсіпқойлардың, зерттеушілердің, ғалымдардың және мамандану саласындағы сарапшылардың жазған мақалаларынан тұрады.
Осылайша, ақпаратқа қол жеткізу дәл, өзекті және авторлық құқықты қамтамасыз етеді деп сеніммен айтуға болады (Figueiredo & Pereira, 2017). Интернетте іздеу кезінде адам осы дерекқорға оңай қол жеткізе алады; сондай-ақ, іздеу нәтижелерін тарылтудың тиімді құралдары бар. Пайдаланушы осы дерекқордан қажетті ақпаратты тез таба алады. Сондай-ақ, интернеттегі дерекқоры ғылыми жобалардың кең жиынтығы болып табылады, бұл зерттеу мен оқытуда пайдалы ақпарат көзі болып табылады (Charles Sturt University-Library Guides, 2021). 1-кестеде мейірбике ісінде жиі қолданылатын дерекқорлары берілген.
1-кесте Мейіргер ісі бойынша жалпы мәліметтер қоры.
Дерекқор | Сипаттамасы | Кіру | Веб-сайт |
CINAHL | CINAHL – медициналық әдебиет және мейірбике ісі бойынша әдебиеттердің жиынтық индексі” дегенді білдіреді, мейіргерлер үшін негізгі дерекқорының бірі және кез-келген ғылыми зерттеулерді зерттеудің маңызды ресурсы болып табылады . | Жазылым немесе ақылы қол жетімділік | https://www.ebsco.com/products/research-databases/cinahl-full-text |
PubMed | Medline дерекқорына кіруге арналған тегін платформа. Онда пәнаралық мақалалар жинақтары, оның ішінде Мейірбике ісі жөнінен ақпараттар бар. Кейбір мақалалар толық мәтінмен қол жетімді, ал басқалары жоқ. | Тегін қол жетімділік (кейбір мақалаларды тек баспагерден белгіленген ақыға алуға болады) | https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/ |
ERIC | ERIC, бұл білім беру ресурстарының ақпараттық орталығы дегенді білдіреді, сондай-ақ білім беру саласындағы зерттеулерге, соның ішінде кітаптар мен басылымнан тыс әдебиеттерге арналған ақысыз дерекқоры болып табылады (grey literature). Бұл дерекқорында мейірбикелік білімге қатысты құжаттар да бар. | Тегін қол жетімділік | https://eric.ed.gov/ |
JBI library | JBI немесе Джоанна Бриггс институтының кітапханасы (JBI EBP дерекқоры) зерттеу мақалаларының бірнеше түріне, соның ішінде жүйелі шолулар, дәлелдемелер жиынтығы, озық тәжірибелер туралы ақпарат және т. б. қол жеткізуге мүмкіндік береді. | Жазылым немесе ақылы қол жетімділік(Ovid платформасы арқылы кіру) | https://www.wolterskluwer.com/en/know/jbi-resources |
Cochrane library | Cochrane кітапханасында бірнеше дерекқорлары бар. Оның мазмұны жүйелі шолуға, мета-талдауға және т. б. бағытталған. | Шектеулі тегін қол жетімділік | https://www.cochrane.org/ru/evidence |
Басылымнан тыс әдебиеттерге арналған басқа пайдалы ресурстарды (grey literature) 2-кестеден табуға болады.
Кесте 2 басылымнан тыс әдебиеттер (grey literature) дерекқоры.
Дерекқор | Веб-сайт |
Open Grey | http://www.opengrey.eu/ |
Theseus | https://www.theseus.fi/ |
EBSCO Open Dissertations | https://biblioboard.com/opendissertations/ |
Мейіргерлердің академиялық қызметінде интернеттен іздеу оқытушылар мен мейірбике ісі студенттеріне өте құнды ақпарат бере алады. Бір жағынан, оқытушылар өздерінің оқу материалдарының мазмұнын, оқыту стратегиялары мен әдістерін жақсарту үшін интернетте қолдана алатын инновациялық идеяларды таба алады. Екінші жағынан, мейіргерлерді оқыту жөнінен интернеттен таба алатын етілуі мүмкін. Мейіргерлік білім беру саласындағы зерттеулер жүргізу кезінде онлайн-дерекқорында мейірбикелік зерттеушілерге білім кемшіліктерін анықтау арқылы мейірбикелік білім деңгейін жоғарылатуға, сондай-ақ осы олқылықтарды толтырудың ықтимал шешімдерін зерттеуге және енгізуге мүмкіндік беретін ашық деректер көздерін ұсына алады. Сонымен қатар, мейірбикелік оқыту бағдарламасын әзірлеу және іске асыру интернеттегі мәліметтер базасынан әдебиеттерді мұқият шолудан басталатын білім беру зерттеулеріне негізделген. Алайда, соңғы жылдары академиялық саладағы зерттеушілер мен кәсіпқойлар онлайн-дерекқорды кеңінен қолдануына қарамастан, кейбір студенттер электронды дерекқорды пайдалану және оларды шарлау, соның ішінде веб-шолуды қолдану дағдылары нашар деп хабарлайды (Coman et al., 2020). Журналдарға жазылудың жоғары құны мен университеттерді қаржыландырудың жеткіліксіздігіне байланысты қол жетімді дерекқорлардың жеткіліксіз саны (Bramer et al., 2017; Gusenbauer & Haddaway, 2020),
электрондық ресурстарды іздеу бойынша оқытудың болмауы және Интернет жылдамдығының төмен болуына (Apuke & Iyendo, 2018) бұл әр түрлі мәліметтер базасындағы нашар іздеу дағдыларының тағы бір себебі. Бұл өз кезегінде осы құнды зерттеу құралын пайдалануға теріс әсер етуі мүмкін; осылайша ақпарат іздеуді шектейді.
Мейіргер ісінің академиялық және клиникалық әлемі үшін онлайн-дерекқордың арқасында неғұрлым белсенді және үздіксіз оқыту арқылы атап өтіледі. Осылайша, тәжірибе көрсеткендей қол жетімді электрондық ресурстар туралы хабардарлықты арттыру өте маңызды. Қорытындылай келе, онлайн-дерекқорды сауатты пайдаланатындығына және студенттерге оларды тиімді пайдалануға үйрете алатындығына көз жеткізу үшін мейірбике ісі бойынша оқытушылар үшін тұрақты воркшоптар мен семинарлар өткізуге байыпты қарау керек.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: